پلاستیک‌ها چگونه ساخته میشود و کاربردها و انواع آن کدامند؟
پلاستیک‌ها
پلاستیک‌ها ساخت بشر هستند و می‌توان آن‌ها را به هر شکلی درآورد. آن‌ها ممکن است به هر رنگی از جمله: رنگین‌کمان یا روشن و بی‌رنگ مانند بلور، باشند. پلاستیک‌ها ممکن است به‌سختی فولاد یا بنرمی ابریشم باشند. کارخانه‌داران می‌توانند پلاستیک را در ماشین‌های مخصوص به هر شکل و اندازه‌ای درآورند.
کلمه پلاستیک از لغت یونانی Plastikos به‌معنای قالب و شکل‌پذیر می‌باشد.
کارخانه‌داران به‌شیوه شیمیایی پلاستیک را از موادی چون زغال سنگ، گاز طبیعی، سنگ آهک، نفت، نمک و آب به‌دست می‌آورند. پلاستیک‌های سخت را همچون شیشه، فلز و مواد دیگر می‌توان ساخت. پلاستیک‌های مایع در نقاشی و چسب کاربرد دارد.
نکته جالب توجه این است که محصولاتی که از پلاستیک ساخته می‌شوند کاربردی آسان دارند و بادوام نیز هستند. پلاستیک‌ها به خانه‌ها، مدارس، ادارات و کارخانه‌ها رنگ رونق و روشنی می‌دهند. آن‌ها زندگی ما را راحت‌تر و کارهای ما را سبک‌تر می‌کنند.
انواع پلاستیک
دانشمندان و مهندسان صدها گونه پلاستیک ساخته‌اند؛ این مواد ساخت بشر، خواص گوناگون بسیاری دارند. برخی سخت، بعضی نرم و پاره‌ای شفاف هستند.
برای مثال آلیاژهای وینیل Vinyl را می‌توان در بسیاری از محصولات به‌کار برد، زیرا خواص گوناگون فراوانی دارند. خواص پلاستیک بستگی به مواد شیمیایی و شیوه‌های ساخت آن دارد.
پلاستیک‌های سخت یا سفت برای ساختن محصولاتی چون ظروف غذاخوری، کلاه‌خود، فوتبال، جا و قالب ساعت، رادیو، دوربین عکاسی، چراغ قوه به‌کار می‌روند. سطح این پلاستیک در برابر ساییدگی و خوردگی مقاوم است. برای نمونه پلاستیک‌های سخت شامل: ملامین‌ها، فنولیک‌ها، اپوکسی‌ها و آلکیدها میشود. بسیاری از آن‌ها را با آمیختن موادی چون الیاف شیشه و ترکیبات فلزی پنبه نسوز و غیره محکم‌تر و مقاوم‌تر می‌کنند. به این مواد استحکام‌بخش Filler گویند. چون پلاستیک با مواد استحکام‌بخش (فیلرها) مخلوط میشود، اپوکسی مرکب شده خیلی سخت و محکم میشود به‌طوری که می‌توان آن را به‌جای فلزات به‌کار برد و شکل دلخواه را به آن‌ها داد. پلاستیک‌ها را با حصیرهای الیاف شیشهای، پارچه یا کاغذ می‌توان سخت و سفت کرد و به آن به اصطلاح پلاستیک‌های تقویت و سخت‌شده گفت.
پلاستیک‌های بافته شده با الیاف پلاستیکی نرم و اما الیافی که از پلاستیک‌های سخت ساخته می‌شوند سخت و سفت هستند. نایلون به‌قدر کافی سخت است تا جایی‌که برخی از قسمت‌های ماشین‌آلات را از آن می‌سازند. از نایلون بافته‌های بسیاری چون جوراب ساق‌بلند نیز می‌سازند.
پلاستیک‌های نرم یا پلاستیک‌های قابل ارتجاع شامل: پلی‌تیلن‌ها Polythylenes سیلیکون‌ها Silicones، وینیل‌های نرم و اوره تانس Urethanes می‌باشند.
این پلاستیک‌ها برای ساختن محصولات قابل ارتجاع چون، اسباب‌بازی، بطری فشارپذیر، بشقاب و سبدهای رختشویی کاربرد دارد.
برخی از پلاستیک‌های نفتی برای ساختن مواد اسفنجی شکل، مانند کاناپه‌ها، تشک‌ها، پشتی‌ها، مبلمان خانه و اتومبیل به‌کار می‌رود، آن‌ها را با افزودن مواد دیگر یا ترکیب با پلاستیک‌های دیگر به‌صورت دلخواه نرم یا سخت می‌کنند.
پلاستیک‌های شفاف
ممکن است نرم یا سخت باشد. برخی رنگین و بعضی به رنگ شیشه هستند.
پلاستیک‌های شفاف معمولی شامل:
پلی‌استایرن‌ها Polstyrenes می‌باشند. از این محصول به وفور در ساخت پاکت، بسته‌بندی خوراک، دارو، اسباب‌بازی، لباس، پارچه و بسیاری از محصولات دیگر استفاده می‌کنند. پلاستیک نرم شفاف را برای روکش محافظ لوازم خانه بدون آن‌که به زیبایی آن‌ها آسیب برساند به‌کار می‌برند. پلاستیک‌های سخت شفاف را در قاب عینک، ساعت‌های کریستال و عدسی‌های بصری به‌کار می‌برند. برای ساختن عدسی‌ها از اکرلیک که شفاف‌تر و کمتر از عدسی‌های شیشهای ترد و لطیف است استفاده می‌کنند.
پلاستیک‌های دکوری
اغلب شبیه طلا، نقره، مرمر، چوب یا چرم دیده می‌شوند. کارخانه‌داران با آمیختن رنگ‌های دلخواه به پلاستیک، آن‌ها را شبیه موارد یاد شده در می‌آورند. با پوشش دادن یا آمیختن سطح آن‌ها به ماده و رنگ مورد نظر و یا آمیختن با مواد دیگر به نتیجه دلخواه می‌رسند. آجر و کاشی دیورا و کف‌پوش و بسیاری از لوازم خانه، فروشگاه‌‌ها و ادارات از پلاستیک هستند. پلاستیک با بافت مخصوص برای کفش، کمربند و باربند به‌کار می‌رود.
در همین راستا اسباب‌بازی، موارد نوظهور و جواهرات پلاستیکی را با روکش نازک پوشش می‌دهند، لایه‌های پلاستیک به هم متصل یا با مواد دیگر ترکیب شده و به‌صورت سفت و سخت در می‌آیند.
این لایه‌های ترکیب شده را لامینیت Laminate می‌نامند. در برخی لامینیت ها، پلاستیک‌هایی را که روی آن‌ها نقاشی شده به‌صورت و شکل طبیعی چوب یا مرمر در می‌آورند.
پلاستیک در برابر گرما و تأثیرات شیمیایی مقاوم است. مهندسان با استفاده از پنبه‌نسوز فنولیک‌ها Phenolics را برای ساخت نوک مخروطی موشک که باید مقاومت زیادی در برابر حرارت داشته باشد، به‌کار می‌برند. شیمیدان‌ها، کانتینرها و لوله‌های پلاستیکی مقاومی برای ذخیره مواد شیمیایی و جابه‌جا کردن از جایی به‌جایی می‌سازند.
الیاف پلاستیکی و کارخانه‌ها
خواص اختصاصی این الیاف این است که مناسب برای لباس و محصولات دیگر پارچه‌ای هستند، پلاستیک‌هایی که در ساخت پارچه به‌کار می‌روند بسیار محکم، سبک و مقاوم در برابر زنگ هستند. برای نمونه الیاف پلاستیکی شامل نایلون، اورلن، داکرون و داینل DYNEL.
کاربردهای اختصاصی پلاستیک
هر یک از انواع پلاستیک خواص بسیار دارد. با مطالعه و بررسی خواص پلاستیک به‌وسیله دانشمندان و مهندسان می‌توان بهترین پلاستیک را برای هر کاری برگزید. زیرا پلاستیک‌ها خواص اختصاصی بسیار دارند.
در صنعت از پلاستیک در ساخت برخی از قطعات مهم ماشین‌آلات استفاده می‌کنند. دنده‌ها و یاتافان‌ها را که بی‌صدا و به روغن‌کاری نیاز اندک دارند یا اصلاً به روغن‌کاری نیاز ندارند از پلاستیک می‌سازند. پلاستیک‌هایی چون رزین‌های ایوکسی در برابر خوردگی مقاومت دارند و در مواردی از قبیل جوشکاری، در ساخت برخی قسمت‌های تنه و قاب‌های دوچرخه استفاده میشود. پلاستیک‌های سیلیکون مانند لغزان‌سازها عمل می‌کنند.
در صنایع مختلف، پلاستیک‌ها کاربردهای فراوانی دارند. لامینیت فنولیک برای جعبه‌های تلویزیون و دستگاه‌های دیگر الکترونیکی به‌کار می‌رود. در صنعت نفت پلاستیک‌های میکروسکپی کروی نقش محافظ تبخیر از تانکرها را دارد. میلیون‌ها از این مواد کروی شناور روی نفت یا موم همچون ضد تبخیر عمل می‌کنند.
در معماری و ساختمان‌های خانه با تقویت پلاستیک‌های پلی‌استر را می‌توان شبیه مرمر، سنگ قدیمی و بسیاری از موارد و مصالح دیگر درآورد. پیشخوان‌های رنگی، پلاستیک‌های شفاف زیبا، بسیاری از قسمت‌های بیرونی و درونی ساختمان‌ها را از پلاستیک می‌سازند. بلوک‌های سیمانی را می‌توان با پوششی از لایه‌های پلاستیکی سخت شیشهای ساخت.
پلاستیک‌ها، محافظت در برابر آب و هوا را به‌خوبی انجام می‌دهند. ساختمان‌سازان رنگ‌های الکید رزین پلاستیک به‌کار می‌برند. آن‌ها همچنین از مواد بیرونی و پوششی سقف‌های پلاستیکی استفاده می‌کنند. پلاستیک‌های اسفنجی کفی در برابر حرارت و سرما مقاومت می‌کنند.
تعدادی از پلاستیک‌های خاص به دو دلیل عمده در پزشکی کاربرد دارند: (۱) به بدن آسیب نمی‌رسانند (۲) تأثیری در اعمال شیمیایی بدن ندارند.
پزشکان برج‌ها و پیچ‌های صفحات پلاستیکی را برای شکسته‌بندی استخوان‌ها به‌کار می‌برند، زخم‌ها را می‌دوزند و در دوخت و دوزهای بعد از عمل جراحی از نخ‌های پلاستیکی استفاده می‌کنند. جراحان از پلاستیک در ترمیم و جایگزینی روده و دریچه‌های معیوب قلب استفاده می‌کنند. پلاستیک‌هایی که در پزشکی کاربرد دارند، باید محکم و سبک وزن باشد. قابل ذکر است که بازوهای مصنوعی، پاها و دیگر بخش‌های بدن را با پلاستیک ترمیم یا جایگزین می‌کنند. این نوع پلاستیک‌ها به رنگ بدن و پوست بدن ساخته میشود. برخی از دست‌های مصنوعی یک پوست پلاستیکی دارند که با داشتن اثر انگشت تکمیل گردیده است.
دندان‌پزشکان از پلاستیک برای پرکردن دندان به‌جای سیمان استفاده می‌کنند، دندان‌های مصنوعی را می‌توان برای شکل دادن سریع و آسان از پلاستیک قالب‌گیری و ریخته‌گری نمود. حتی به‌عقیده عده‌ای دندان‌های مصنوعی پلاستیکی راحت‌تر است.
پلاستیک‌های پلی‌اتیلن، سپرهای محافظ خیلی خوبی در برابر پرتوافشانی رآکتورهای اتمی هستند. آن‌ها بهتر از سپرهای بتونی یا آب، نوترون‌ها را جذب می‌کنند؛ با این تفاوت عمده که سپرهای پلاستیکی سبک هستند. به‌علت وزن پایین و سبک، پلی‌اتیلن محافظ و سپر مطمئنی مخصوصاً در برابر پرتوافشانی اتمی در زیر دریایی‌های اتمی و کشتی‌های بازرگانی است. انواع دیگر را پلاستیک‌های براق می‌گویند و با آن‌ها می‌توان رادیواکتیو را جستجو و برای یافتن انفجار و نشت اتمی و بررسی و مطالعه پرتوهای آسمانی استفاده کرد چون پلاستیک انرژی ژرتوها را جذب می‌کند و امواج نوری را می‌توان با ابزارهای اتمی ثبت و ضبط کرد.
چگونگی ساخت پلاستیک
موادی که برای ساختن پلاستیک‌ها به‌کار می‌روند، رزین‌های مصنوعی نام دارند این رزین‌ها به‌شیوه شیمیایی از منابع طبیعی مانند زغال‌سنگ، سنگ آهنک، نفت، نمک و آب ساخته می‌شوند. کارخانه‌داران این رزین‌های شیمیایی را ساخته و آن را به شرکت‌هایی که محصولات پلاستیکی می‌سازند، می‌فروشند. این شرکت‌ها رزین‌ها را به‌شکل اسباب‌بازی، ظروف آشپزخانه، بخش‌هایی از موشک و کالاهای بسیار دیگر در می‌آورند و می‌سازند.
دیدگاهتان را بنویسید